40. Holk

CCF20141111_00056

 

Pierwotnie nazwą tą oznaczona była wielka 300-tonowa koga z jednym lub trzema masztami i powiększonym kasztelem na dziobie i rufie. W drugiej połowie XV w. holk przejął niektóre elementy karaki śródziemnomorskiej i stał się odrębnym typem statku używanym w Europie Północnej. Wyparł kogę, ale tylko na okres jednego stulecia, bowiem w XVI w. sam został zastąpiony przez galeon. Holk był północnoeuropejskim odpowiednikiem karaki, mimo że znacznie się od niej różnił. Karaka miała na pierwszych dwóch masztach oprócz żagli również marsel, co oznacza, że na wszystkich trzech masztach niosła łącznie pięć żagli, natomiast holk miał ożaglowanie tego samego typu jak koga — miał więc tylko dwa żagle rejowe i jeden łaciński.

Jeżeli chodzi o powierzchnię żagli, holk nie pozostawał w tyle za karaką. Jego główny żagiel miał 175 m2 a dalsze dwa po 45 m2. Różnice występowały jednak w wielkości obydwu statków, co było z kolei spowodowane różnym rodzajem poszycia. Jeżeli poszycie klinkierowe umożliwiało uzyskanie nośności najwyżej do 400 t, poszycie karawelowe karaki pozwalało zwiększyć nośność nawet do 800 t, bowiem klepki poszycia lepiej przylegały do siebie i były mocniej powiązane z wręgami. Natomiast poszycie klinkierowe okazało się niewystarczające dla większych rozmiarów statków. Z tego powodu poszycie karawelowe w XV w. rozpoczęto stosować również w statkach budowanych w Europie Północnej.

Holk gdański z drugiej połowy XV w. miał nośność 800-900 t, musiał więc mieć już poszycie karawelowe. Statki z tym typem poszycia musiały być dobrze uszczelnione, ponieważ przewoziły sól morską z Zatoki Biskajskiej. Poszycie karawelowe zaś wymagało mocniejszego szkieletu kadłuba, co powodowało znów dalsze zmiany w technologii budowy statku. Do ochrony poszycia przy manewrowaniu i do usztywnienia kadłuba, holk podobnie jak karaka miał na obydwu burtach kilka pionowych belek. Istnieją przypuszczenia, że koga XIII w. — biorąca udział w wyprawach krzyżowych — stała się wzorem dla ka raki. Koga więc powróciła z Morza śródziemnego na północ Europy z „południowymi” modyfikacjami jako holk. Był on stosowany nie tylko do celów handlowych, ale również jako okręt wojenny. Z tego powodu uzbrojony był w 14 dział rozmieszczonych na rufie, dziobie i śródokręciu w ten sposób, że mogły one prowadzić ogień we wszystkich kierunkach.

spacer

Odpowiedz