numer_20171111_0006(0)

Mapa Utopii

Mapa Utopii
 – 1518
  – DRZEWORYT 17 x 11 CM
  – BRITISH LIBRARY, LONDYN, WIELKA BRYTANIA
 – AMBROSIUS HOLBEIN

 

słynne mapy

Mapa Utopii

Oskar Wilde podobno powiedział, że „mapa, na której nie ma Utopii, nie jest warta nawet spojrzenia”. Jedną z najstarszych takich map Utopii jest ten niewielki, pochodzący z 1518 r. drzeworyt, wytworzony przez Ambrosiusa Holbeina. Jest to ilustracja frontyspisu drugiego wydania Utopii pióra Thomasa Moreia. Pierwsze wydanie tego dzieła ukazało się w 1516 r. i zapoczątkowało modę na tzw. literaturę utopijną, opisującą wyimaginowane społeczeństwa idealne. W tytule dzieła More wykorzystał grę słów greckich (ou — ‘nie’ i eu —’dobry’ oraz tópos —’miejsce’).

numer_20171111_0006

„Utopia” oznacza zatem „miejsce dobre i żadne zarazem” — co Holbein starał się wiernie oddać w swojej grafice. Wiele z postaci występujących w powieści Moreta o Utopii cechuje wewnętrzna sprzeczność, a narratorem jest w niej „uczony badacz” Raphael Hythlodaeus — co po grecku znaczy ni mniej, ni więcej: „opowiadający banialuki”. Holbein ukazał Utopię dokładnie według opisów Morela, w których wyspa ma 320 km długości i kształt półksiężyca, okala swymi ramionami zatokę, a przez środek wyspy płynie rzeka. Jeśli jednak uważnie przyjrzeć się drzeworytowi, ujawnia on wiele innych ukrytych treści, sprzeczności i znaczeń.

numer_20171111_0006(0)

AMBROSIUS HOLBEIN
1494-1519
Ambrosius Holbein był starszym bratem malarza Hansa Holbeina Młodszego i oprócz malarstwa praktykował też święcącą wówczas triumfy sztukę drukarską.
O Ambrosiusie Holbeinie wiemy niewiele, poza tym, że urodził się w Augsburgu (zob. s. 96-99) w dzisiejszych Niemczech. Żył krótko, a jego karierę przyćmiła sława młodszego, acz bardziej utalentowanego i odnoszącego większe sukcesy brata, Hansa. Źródła mówią jednak, że obaj przez jakiś czas pracowali razem w Bazylei, gdzie Ambrosius wstąpił w szeregi cechu malarzy. Zachowało się tylko kilkanaście jego obrazów, w większości bardzo dobrych portretów. W tym kontekście zainteresowanie i fascynacje Holbeina znacznie mniej efektowną sztuką drzeworytu wydają się co najmniej zastanawiające.

AMAUROTUS Stolicą Utopii More uczynił miasto Amaurotus – co pochodzi od greckiego słowa, znaczącego tyle co „cienisty” lub „nieznany”. I tu rodzi się pytanie: czy aby – odmalowując wizję krainy, której stolica nosi podobne imię, jako krainy idealnej – autor Utopii przypadkiem nie stroi sobie żartów z czytelnika.
UJŚCIE RZEKI ANYDRUS Na mapie Utopii znalazło się wiele żartów lub zastanawiających „pomyłek”. Przykładem są napisy: „Ostium anydri” (ujście) i „Fons anydri” (źródła) rzeki, umieszczone odpowiednio: pierwszy -przy wodospadzie (a więc źródłach), a drugi – obok miejsca, gdzie rzeka wpada do morza.

spacer

Odpowiedz