Karawelą nazywany był w XII—XIII w. mały jednomasztowy statek rybacki z żaglem łacińskim. Na początku XV w. nazwa ta odnosiła się już do żaglowców używanych w celach transportowych, wyposażonych w dwa-trzy maszty oraz posiadających kasztel rufowy. Inicjatorem budowy karawel był portugalski książę Henryk, zwany Żeglarzem. Jego ambitnym planom rozwoju żeglugi oceanicznej nie odpowiadały ówczesne europejskie koraby, nazywane „nao”. Były one bowiem krótkie i szerokie, przez co mało zwrotne, obciążone wysokimi kasztelami i niezdolne do żeglugi ostro na wiatr.

Dla swoich żaglowców przeznaczonych do wypraw odkrywczych, książę Henryk znalazł wzór w arabskich dhow, szczególnie w baghale, sambuku i ghaniji, na których potem Portugalczycy wyruszyli w rejsy wzdłuż zachodnich brzegów Afryki do Zatoki Gwinejskiej a nawet dalej. Nazwa karawela wywodzi się z portugalskiego słowa carvalho, czyli drewno dębowe, z którego statki te były budowane. Karawela posiadała gładkie poszycie karawelowe, na zewnątrz usztywnione i chronione pionowymi belkami. Był to mały, mający 20-25 m długości lekki, szybki i zwrotny statek o nośności nie przekraczającej 100 t, przeznaczony do wypraw odkrywczych.

Kadłub karaweli był raczej smukły, niski i ostro zakończony. Grotmaszt znajdował się w środku średniego pokładu, sięgającego do długiej nadbudówki rufowej. Dalsze dwa mniejsze maszty były w części rufowej statku za grotmasztem. Według ożaglowania statki tego typu były znane również jako karawela łacińska, w odróżnieniu od późniejszego typu, tak zwanej karaweli rejowej, która na pierwszych dwóch masztach niosła żagle rejowe.

Przy takiej zmianie ożaglowania konieczne było przestawienie masztów, przy czym mniejszy fokmaszt przesunięty został bardziej do przodu a później za bezanmasztem przybył jeszcze czwarty maszt, nazwany bonaventura bezan. Pod bukszprytem przybył dalszy żagiel rejowy i nad marsem grotmasztu marsel. Na bezanie i bonaventura bezanie pozostały żagle łacińskie.

Do dalekich rejsów oceanicznych w rejonach wiatrów stałych bardziej przydatne były karawele rejowe, dlatego też obydwie karawele Kolumba, „Pinta” i „Nina” były z pierwotnych karawel łacińskich przebudowane na rejowe. „Pinta” wypłynęła jako karawela rejowa już z Palos, „Nina”, nazywana wcześniej „Santa Clara”, została przebudowana na Wyspach Kanaryjskich. W 1962 r. replika „Niny” z 9-osobową załogą wypłynęła w rejs jubileuszowy do Ameryki i niewiele brakowało, a rejs ten zakończyłby się tragicznie.