aglowce-szalupa

Typy żaglowców

W dziejach żeglugi najwięcej żaglowców było wśród małych statków, przeznaczonych do krótkich rejsów na płytkich przybrzeżnych wodach. Różnice pomiędzy małymi przybrzeżnymi żaglowcami w poszczególnych częściach świata wypływały z różnych funkcji i warunków geograficznych, oceanograficznych, klimatycznych, jak również z różnic poziomu cywilizacyjnego poszczególnych narodów. Większe statki przeznaczone do żeglugi na wielkich morzach i oceanach miały w zasadzie funkcje prawie takie same, lub bardzo podobne, a między nimi były mniejsze różnice. Na przykład stosunek długości do szerokości na linii wodnej wynosił na ogół około 3 : 1 do 4: 1 (zdarzały się statki, których stosunek wynosił 6 : 1, nawet 8 : 1), stosunek szerokości do zanurzenia wynosił około 2 : 1, stosunek wyporności, to jest ciężaru statku do zanurzenia, wynosił około 1,6 : 1, itd.

typy-001

Rysunek 14

Fredrik H. af Chapman, jeden z największych autorytetów od budowy statków XVII i XVIII w., klasyfikował statki tego okresu na poszczególne typy według kształtu kadłuba, a głównie według kształtu jego części dziobowej. W dzisiejszych czasach jest stosowany podział żaglowców według takielunku, to znaczy liczby masztów i rodzaju ()żaglowania. Żaglowce dzielimy na: jednomasztowe, dwumasztowe, trzymasztowe i wielomasztowe. Przez dalsze kombi-nacje poszczególnych rodzajów ożaglowania powstało wiele nowych typów żaglowców, które są pochodną typów podstawowych.

rysunek 15

Rysunek 15

Żaglowce jednomasztowe (rys. 14) mają trzy podstawowe typy ()żaglowania: ket, slup i kuter. ()żaglowanie typu ket jest złożone tylko z jednego żagla, którym może być żagiel gaflowy (a), bermudzki (b), łaciński (c), arabski (d), lugrowy (e) lub rozprzowy (f). Slup ma dwa żagle, grota i foka. Żaglem głównym jest żagiel gaflowy (g), lub bermudzki (h), natomiast żaglem przednim jest trójkątny sztaksel. Również kuter wyposażony jest w jeden tylko maszt, ale jednocześnie w najmniej trzy żagle. ()żaglowanie tego typu jest złożone z grota i dwóch, a najczęściej jednak trzech sztaksli, to jest foka, kliwra i latacza. Grot może być gaflowy (i), lub bermudzki (j). Kuter gaflowy może mieć jeszcze topsel i dalsze żagle sztakslowe.

rys-16

Rysunek 16

Małe żaglowce dwumasztowe, czasami nazywane też półtoramasztowymi (rys. 15), mają dwa maszty, z przodu grotmaszt i z tyłu mniejszy bezanmaszt. Do tego typu należą jol i kecz, a ze statków starszych na przykład ewer i galiota. Jol ma bezanmaszt ustawiony na nawisie rufowym, to jest za sterem, dlatego też maszt jest niezbyt wysoki. Kecz (c, d) ma bezanmaszt przed sterem i dlatego może mieć większy żagiel, z którym jest zdolny żeglować nawet bez grota. Jol lub kecz mają grotmaszt ożaglowany jak kuter z dwoma lub trzema sztakslami. Na bezanmaszcie jest mniejszy żagiel bermudzki lub gaflowy.

aaa-001

Rysunek 17

Wielkie żaglowce dwumasztowe (rys. 16) to brygi, szkunery dwu-masztowe i hybrydy typów poprzednich. Bryg (a) ma na obydwu masztach (fokmaszcie i grotmaszcie) żagle rejowe, może mieć na grotmaszcie również żagiel gaflowy, ale wówczas równocześnie i na grotmaszcie wszystkie żagle będą rejowe. Szkuner dwumasztowy może mieć trzy warianty: z ()żaglowaniem gaflowym (b), bermudzkim (c) i sztakslowym (d). Wszystkie trzy typy mają grot bermudzki lub gaflowy, a przed fokmasztem co najmniej dwa sztaksle przednie (kliwer, latacz). Pierwsze dwa typy mają fokmaszt z ()żaglowaniem gaflowym lub bermudzkim, szkuner sztakslowy ma między masztami jeden lub dwa sztaksle. Klasyczny szkuner gaflowy ma jeszcze żagle topowe (grottopsel i foktopsel). Hybrydy brygu i szkunera dwumasztowego to brygantyny i brygowe warianty szkunera. Brygantyna (e) ma zawsze fokmaszt z pełnym ożaglowaniem, to znaczy z żaglami rejowymi.

ttttt-001

Rysunek 18

Grotmaszt ma żagiel gaflowy i topowy, natomiast brygan-tyna bramslowa (f) ma jednak na grotmaszcie również bramżagiel a brygantyna marslowa (g) nazywana też szkuner-brygą, ma jeszcze dalszy żagiel rejowy — marsel. Warianty brygowe szkunera mają na każdym maszcie żagiel gaflowy oraz żagle rejowe w różnych kombinacjach: szkuner marslowy (h) ma na każdym maszcie marsel i bramsel, ale bez żagli topowych. Szkuner marslowo-topslowy (j) ma na grotmaszcie żagiel topowy, w następstwie czego nie ma na tym maszcie żagli rejowych. Sytuacja jest podobna również w szkunerze bramslowym (i) i bramslowo-topslowym (k). Szkuner bramslowo-marslowy (1) ma na fokmaszcie dwa żagle rejowe, na grotmaszcie tylko jeden (bramsel), a na obydwu masztach żagle gaflowe. Oczywiście, wszystkie statki dwumasztowe mają również sztaksle przednie.

Podstawowymi typami żaglowców trzymasztowych są: fregata trzymasztowa i szkuner trzymasztowy. Ze wzajemnej kombinacji obydwu typów ożaglowania powstają następnie: bark, barkentyna i warianty fregatowe szkunera. Fregata (a) ma wszystkie trzy maszty z żaglami rejowymi, a na ostatnim, to znaczy stermaszcie,
może mieć sterżagiel (gaflowy) przy równoczesnym komplecie wszystkich żagli rejowych. Szkuner trzymasztowy (b) ma na wszystkich masztach żagle gaflowe, najczęściej dopełnione żaglami topowymi. Bark trzymasztowy (c) ma na fokmaszcie i grotmaszcie żagle rejowe jak fregata, a na bezanmaszcie bezanżagiel z bezantopslem. Barkentyna (d), nazywana również szkuner-barkiem, ma ożaglowanie rejowe tylko na fokmaszcie, a maszty następne są ożaglowane jak szkuner.

Warianty barkentyny trzymasztowej to na przykład barkentyna marslowa (e) i barkentyna bramslowa (f). Zaś warianty fregatowe szkunera trzymasztowego: szkuner marslowy (g), szkuner bramslowy (h) i dalej jak w przypadku szkunerów dwumasztowych (i, j, k). Wszystkie warianty mają na bezanmaszcie bezanżagiel i kombinacje fregaty ze szkunerem przejawiają się tylko na fokmaszcie i grotmaszcie, natomiast w przypadku barkentyny tylko na grotmaszcie, bowiem barkentyna zawsze ma fokmaszt z pełnym ożaglowaniem rejowym. Barkentyna bramslowa na grotmaszcie oprócz żagla gaflowego ma bramsel, a barkentyna marslowa również żagiel marslowy. Podobnie szkuner bramslowy ma na grotmaszcie i fokmaszcie oprócz żagla gaflowego również bramsel a szkuner marslowy — żagiel marslowy.


Żaglowce czteromasztowe (rys. 18) to: fregaty (a), szkunery (b) lub ich hybrydy. Bark czteromasztowy (c) zaopatrzony jest w bezanmaszt ze sterżaglem (gaflowym) i inne maszty z żaglami rejowymi jak fregata. Barkentyna czteromasztowa (d) ma fokmaszt z żaglami rejowymi a reszta masztów jest ożaglowana jak szkuner. Podobne kombinacje żagli mogą występować również w żaglowcach pięciomasztowych.

 

Opracowano na podstawie:
Stefan Gulas – Żaglowce
John Batchelor – Encyklopedia Statków Żaglowych
Franco Giorgetti – Historia Żaglowców
Wolfram zu Mondfeld – Historic Ship Models

spacer

2 comments on “Typy żaglowców

  1. Roman

    Interesuje mnie zakup modelu HMS Bellona. Muszę jednak spytać pierw w moim biurze rachunkowym http://www.mrwallet.pl czy można tego typu zakup wciągnąć w koszty. Ma to być prezent dla dobrego klienta z pomorza ale jak to z urzędami bywa, lepiej się upewnić czy przyjmą taką fakturę. Aha, właśnie czy wystawia Pan faktury w ogóle?

    1. Artur

      Autorze strony, wywal ten niby komentarz który jest reklamą biura … a raczej biurka rachunkowego.
      Gość ciągle to reklamuje i chyba tylko dzięki temu biurko balansuje na powierzchni pomiędzy odszkodowaniami i zyskami.

Odpowiedz